دوره دستیار فیزیوتراپی

دستیار فیزیوتراپی کیست؟

دستیار فیزیوتراپی (به انگلیسی Physiotherapy Assistant) بخش‌هایی از فرآیند درمانی و فعالیت‌های مشخص دیگر را زیر نظر فیزیوتراپیست انجام می‌دهد. بیمارانی که به فیزیوتراپی مراجعه می‌کنند عموما به خاطر تصادف یا بیماری دچار مشکلات حرکتی شده‌اند؛ دستیار فیزیوتراپی به آنها کمک می‌کند توان حرکتی خود را بازیابند، دردشان کاهش یابد، پیشرفت ناتوانی حرکتی‌شان کند یا متوقف شود و در نهایت سلامتی و تناسب اندام خود را بهبود ببخشند.

دستیار فیزیوتراپ را رابط بین فیزیوتراپیست و بیمار به شمار می‌آورند و انتظار می‌رود به هر دو کمک کند تا درمان تسهیل و تسریع شود. ضمن اینکه او به عنوان منشی وظیفه مدیریت مطب و پذیرش بیماران را نیز بر عهده دارد.

دستیار فیزیوتراپی چه کارهایی انجام می‌دهد؟

فعالیت‌های زیر را می‌توان به عنوان وظایف اصلی دستیار در نظر گرفت:

• آماده‌کردن تجهیزات پیش از شروع درمان
• آماده کردن بیمار برای شروع درمان و کمک به او پس از پایان درمان
• کمک و مشورت دادن به فیزیوتراپیست در حین درمان
• تمرین دادن بیمار با برنامه‌ای که فیزیوتراپیست تجویز کرده
• آموزش بیمار در مورد تمرین‌های خانگی و استفاده از وسایل درمانی‌ای که فیزیوتراپیست تجویز کرده
• مشاوره به بیمار در مورد آسیب، ادامه درمان و تغییر سبک زندگی
• گزارش‌نویسی و ثبت فرآیند درمان
• پذیرش بیمار و تشکیل پرونده
• دریافت وجه از بیمار
• پاسخ‌گویی به تلفن
• انجام امور جاری مطب
• مراقبت و نگهداری از تجهیزات مطب و تعمیر یا تعویض آنها

دستیار فیزیوتراپی به چه مهارت‌هایی نیاز دارد؟

• مهارت ارتباطی: فرآیند فیزیوتراپی نیاز به همراهی و انعطاف بیمار دارد و اگر بیمار همکاری نکند درمانی اتفاق نخواهد افتاد. دستیار باید بتواند با بیمار ارتباط برقرار کند، به حرف‌های او گوش دهد و کمک کند در طول درمان احساس آرامش داشته باشد. او را تحریک و تشویق کند حرکات را انجام دهد تا درمان به خوبی پیش برود.
• مهارت حل مساله: شرایط کاری فیزیوتراپی هر روز فرق دارد و بیماران با وضعیت و روحیه‌های متفاوت به مطب مراجعه می‌کنند. دستیار باید برای هر مشکل و مساله‌ای آمادگی ذهنی داشته باشد تا بتواند برای هر کدام در سریع‌ترین زمان راه حلی پیدا کند.
• مهارت مدیریت و سازمان‌دهی: دستیار باید مهارت مدیریت و سازماندهی خوبی داشته باشد تا هم به وظایف مطب برسد و هم به فیزیوتراپ کمک کند. او باید به خوبی بین این دو وظیفه تعادل برقرار کند.
• مهارت آمادگی جسمانی: دستیار فیزیوتراپی باید در انجام ورزش‌ها و حرکات فیزیوتراپی توانا باشد تا بتواند به خوبی تمرین‌ها را انجام دهد.
• مهارت جزئی‌نگری: توجه به دستورات فیزیوتراپیست، انجام دقیق تمرین‌ها و استفاده درست از دستگاه‌ها از مهم‌ترین بخش‌های کار دستیار است. هر اشتباهی ممکن است به بیمار آسیب بزند و یا وضعیت او را بدتر کند. این نیاز به مهارت جزئی‌نگری و دقت دارد.

آیا من می‌توانم دستیار فیزیوتراپی شوم؟

برای ورود به حرفه دستیار فیزیوتراپی نیاز به حداقل مدرک دیپلم یا معادل آن است. شما می‌بایست با آناتومی بدن مخصوصا عضلات و ماهیچه‌ها و مفاصل آشنایی خوبی داشته باشید و کارکرد کلی آنها را بدانید. این ابتدایی‌ترین شروط دستیار فیزیوتراپی شدن است. در کنار اینها آگاهی داشتن در مورد ماساژ و تمرینات آمادگی جسمانی هم به شما کمک می‌کنند دوره آموزشی بهتری داشته باشید و سریع‌تر با این حرفه آشنا شوید.

داشتن مهارت‌های شخصیتی و انگیزه‌های فردی از موارد دیگری هستند که اگر آنها را در خود می‌بینید می‌توانید برای ورود به شغل دستیار فیزیوتراپی اقدام کنید.

از کجا شروع کنم؟

برای شروع باید آموزش ببیند تا با اصول علمی و حرفه‌ای دستیاری آشنا شوید. در دوره دستیار فیزیوتراپی دروس در نظر گرفته شده هم به شکل تئوری و هم علمی تدریس خواهند شد و پس از امتحان به فارغ‌التحصیلان گواهینامه‌ای اعطا می‌شود.

این دوره‌ کوتاه‌مدت و فشرده زیر نظر اساتید حرفه‌ای و متخصص در محیطی آکادمیک برگزار می‌شود. چند ساعت کارورزی عملی در نظر گرفته شده در این دوره به شما کمک می‌کند به خوبی مفاهیم تدریس شده را درک کنید و با تجربه و اعتماد به نفس بیشتر وارد این حرفه شوید.

موقعیت های شغلی دستیار فیزیوتراپی کجا‌ها هستند؟

شغل‌هایی که یک دستیار فیزیوتراپی حرفه‌ای می‌تواند در آنها فعالیت کند طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند؛ از محیط‌های درمانی تا ورزشی. برای دستیار آموزش‌دیده بازار کاری مناسب و متنوعی وجود دارد:

مطب فیزیوتراپی: اصلی‌ترین جایی که دستیاران در آنجا مشغول به فعالیت هستند مطب فیزیوتراپ است. مطب‌ها بیشترین فرصت‌های کاری را در اختیار دستیاران قرار می‌دهند و اکثر آنها اینجا را برای کار انتخاب می‌کنند.
بیمارستان، کلینیک و هلال‌احمر: به عنوان دستیار فیزیوتراپیست در بخش‌های فیزیوتراپی می‌توانند به کار بپردازند. فعالیت دستیاران هم مربوط به بیماران بستری خواهد بود و هم بیماران سرپایی. در بیمارستان وظایف دستیاران نسبت به مطب سنگین‌تر بوده و حجم کاری سنگین‌تری دارند.
مراکز توانبخشی و خانه‌های سالمندان: مراکز توانبخشی که به معلولین یا سالمندان خدمت می‌دهند به دستیار عنوان پرستار و تمرین‌دهنده نیاز دارند. این مراکز محیط کار مناسبی برای دستیاران خواهد بود.
پرستار خانگی: در این موقعیت کاری، دستیار فیزیوتراپیست به عنوان پرستار خانگی به معلولین، سالمندان و بیماران خاص کمک می‌کنند. با تغییر سبک زندگی و مهم‌تر شدن سلامتی، این موقعیت کاری رشد بیشتری خواهد داشت.
آمادگی جسمانی و ورزش: دستیار فیزیوتراپیست می‌تواند به عنوان تمرین‌دهنده و مربی ورزشی در مدارس، باشگاه‌ها، ادارات و محیط‌های کاری حضور داشته باشد و به افراد تمرین دهد تا وضعیت سلامتی‌شان به خطر نیافتد.

نیاز شغلی دستیار فیزیوتراپی در کشور چقدر است؟

طبق آخرین برآوردها تقریبا ۷۰۰۰ فیزیوتراپیست در کشور مشغول فعالیت‌اند. بسته به موقعیت محل کار و تعداد بیمارانی که به فیزیوتراپیست مراجعه می‌کنند تعداد دستیار متفاوت خواهد بود ولی می‌توان گفت هر کارشناس به حداقل ۳ دستیار احتیاج دارد. بنابراین باید گفت در حال حاضر به تقریبا ۲۱ هزار دستیار نیاز است تا فرآیند درمانی با مشکل مواجه نشود.

نکته قابل‌توجه اینجاست که به ازای هر ۱۰ هزار ایرانی یک فیزیوتراپیست وجود دارد که از میانگین جهانی خیلی کمتر است. کشورهای جهان اول به ازای هر ۲ هزار نفر یا کمتر یک فیزیوتراپ دارند. از طرف دیگر به خاطر اهمیت بیشتر فیزیوتراپی در کشورهای دیگر، مهاجرت در بین فیزیوتراپ‌ها نرخ بالاتری دارد و خیلی از فارغ‌التحصیلان هر ساله کشور را به مقصد کشورهای اروپایی و همینطور آمریکا و استرالیا ترک می‌کنند.

طبق آمار سازمان سنجش، هر ساله در حدود ۳۰۰ نفر به جمع دانشجویان رشته فیزیوتراپی اضافه می‌شوند؛ می‌توان گفت این رشته هر سال ۳۰۰ فارغ‌التحصیل لیسانس دارد و اگر ۲۰۰ نفر از این تعداد وارد بازار کار شوند، هر سال به تقریبا ۶۰۰ دستیار فیزیوتراپ نیاز خواهد بود.

طبق آمار تقاضا برای دستیار فیزیوتراپی نرخ رشد بیشتر و سریع‌تری نسبت به مشاغل متوسط دارد. اگر تعداد بیمارستان‌ها، کلینک‌ها، هلال‌احمرها، مراکز توانبخشی و خانه‌های سالمندان، پرستاری خانگی و مدارس و باشگاه‌هایی که نیاز به کارشناس فیزیوتراپیست و دستیار دارند را هم اضافه کنیم، خواهیم دید که تعداد دستیار مورد نیاز چند هزار نفر بیشتر خواهد شد.

دستیار فیزیوتراپی موقعیت کاری بالقوه مناسب و گسترده‌ای به حساب می‌آید؛ برآوردها نشان داده که در سال ۲۰۲۰، تعداد دستیاران فیزیوتراپی ۴۳ درصد افزایش می‌یابد. نکته قابل‌اعتنا اینجاست که ایران جزو کشورهایی است که بیشترین آمار تصادفات منجر به فوت و آسیب را در دنیا دارد.

تعداد قابل‌توجه معلولین این حوادث در کنار معلولین حوادث طبیعی، جانبازان جنگی، همینطور پیرتر شدن جمعیت کشور همگی دال بر اهمیت این حرفه و نیازی است که کشور به دستیار فیزیوتراپی دارد.

پراکندگی شغلی دستیار فیزیوتراپ در سطح کشور چگونه است؟

فیزیوتراپیست می‌تواند چند مقطع تحصیلی را بگذرانند: کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری حرفه‌ای و دکتری تخصصی (Ph.D). او پس از فارغ‌التحصیلی در هر مقطع می‌تواند با مجوز نظام پزشکی مطب باز کند و مشغول فعالیت‌شود. غیر از مطب فیزیوتراپی در کشور در حدود ۹۰۰ بیمارستان و ۵۵۰ پایگاه هلال‌احمر وجود دارد؛ به طور میانگین برای هر شهر یک پایگاه هلال احمر.

همینطور تعدادی کلینیک فیزیوتراپی که به طور تخصصی خدمات فیزیوتراپی ارائه می‌دهند هم در کشور فعالند. مراکز توانبخشی و خانه های سالمندان که زیر نظر سازمان بهزیستی کشور فعالیت دارند، جزو جاهایی هستند که به فیزیوتراپیست برای کمک به معلولین و سالمندان نیاز دارند.

استان‌های تهران، اصفهان، فارس، خوزستان و آذربایجان شرقی بیشترین موقعیت کاری را در اختیار متقاضیان قرار می دهند. مطب‌های فیزیوتراپی، بیمارستان و کلینیک تخصصی، پایگاه‌های هلال احمر و مراکز توانبخشی و خانه سالمندان در این استان‌ها بیش از جاهای دیگر کشور است و به خاطر همین متقاضیان دستیار فیزیوتراپی بهترین فرصت‌های کاری را در این استان‌ها خواهند یافت.

چند استان مثل مازندران، گیلان، سمنان، آذربایجان غربی وضعیت نسبتا خوبی در این زمینه دارند. اما خیلی از استان‌ها، از جمله استان‌های مرزی وضعیت کاری چندان مطلوبی ندارند. سیستان‌وبلوچستان، خراسان شمالی و جنوبی، هرمزگان، بوشهر، ایلام، کردستان و اردبیل از جمله استان‌هایی هستند که موقعیت کمتری در اختیار متقاضی قرار می‌دهند. در این استان‌ها علاوه بر اینکه فیزیوتراپیست‌های زیادی فعالیت ندارند، بیمارستان و کلینیک‌های تخصصی کمی هم وجود دارد. در حقیقت بخش عمده کمبود نیروی کارشناس فیزیوتراپیست مربوط به این استان‌ها است.